Ung thư não giai đoạn đầu: Triệu chứng cảnh báo không nên xem nhẹ

Ung thư não giai đoạn đầu thường không gây ra triệu chứng rõ ràng, thậm chí dễ bị nhầm lẫn với đau đầu thông thường, suy nhược cơ thể hay stress. Đây chính là lý do khiến nhiều người bỏ lỡ “giai đoạn vàng” trong phát hiện và điều trị. Theo thống kê từ Hiệp hội Ung thư Hoa Kỳ (ACS), khoảng 30–40% bệnh nhân u não chỉ được chẩn đoán khi bệnh đã tiến triển nặng, khiến việc điều trị phức tạp và chi phí tăng cao.

Với kinh nghiệm tổng hợp từ các tài liệu y khoa và thực tế tiếp xúc với nhiều trường hợp lâm sàng, bài viết này Thuốc Ung Thư giúp bạn hiểu rõ bản chất ung thư não giai đoạn đầu, nhận biết dấu hiệu cảnh báo, và giải thích vì sao không nên chủ quan với những triệu chứng nhỏ nhất.

Ung thư não giai đoạn đầu là gì?

Ung thư não giai đoạn đầu là thời điểm khối u ác tính mới hình thành trong mô não, kích thước còn nhỏ và mức độ lan rộng thấp. Ở giai đoạn này, nếu phát hiện kịp thời, khả năng kiểm soát và tiên lượng sống thường tốt hơn nhiều so với các giai đoạn muộn.

Khái niệm ung thư não và sự hình thành khối u

Ung thư não xảy ra khi các tế bào bất thường trong não tăng sinh mất kiểm soát, tạo thành khối u ác tính. Các tế bào này có khả năng phá hủy mô não khỏe mạnh, tăng sinh nhanh, xâm lấn các cấu trúc xung quanh và gây áp lực nội sọ.

Theo báo cáo từ National Brain Tumor Society (NBTS), mỗi năm thế giới ghi nhận hơn 300.000 ca ung thư não mới, trong đó tỷ lệ sống phụ thuộc rất lớn vào thời điểm phát hiện.

Phân biệt u não lành tính và ung thư não

Tiêu chí	U não lành tính	Ung thư não (ác tính)
Mức độ phát triển	Chậm	Nhanh
Khả năng xâm lấn	Không	Có
Nguy hiểm	Thấp hơn	Rất cao
Có tái phát không?	Ít	Thường xuyên
Điều trị	Phẫu thuật thường đủ	Kết hợp phẫu thuật – xạ trị – hóa trị

Không phải u não nào cũng là ung thư, nhưng u lành tính nếu phát triển gần vùng chức năng quan trọng (thị giác, vận động, cảm xúc…) vẫn có thể gây triệu chứng giống ung thư giai đoạn đầu.

Ung thư não giai đoạn đầu là thời điểm khối u ác tính mới hình thành trong mô não

Ung thư não giai đoạn đầu khác gì so với các giai đoạn sau?

Ở giai đoạn đầu:

• Khối u nhỏ (dưới 3 cm)
• Chưa lan sang các mô não khác
• Chưa gây tăng áp lực nội sọ nghiêm trọng
• Triệu chứng mờ nhạt

Nhưng khi bệnh tiến triển sang giai đoạn 3–4:

• Khối u tăng kích thước nhanh
• Gây chèn ép mạnh dẫn đến đau đầu dữ dội, yếu liệt
• Tế bào ung thư có thể lan rộng
• Tỷ lệ sống giảm đáng kể

Theo Tổ chức Y tế Thế giới (WHO), ung thư não tiến triển nhanh nhất thuộc nhóm glioblastoma, với tốc độ lan rộng mạnh chỉ trong vài tháng.

Nguyên nhân và yếu tố nguy cơ của ung thư não

Hiện nay, khoa học vẫn chưa xác định được nguyên nhân chính xác gây ung thư não. Tuy nhiên, nhiều nghiên cứu đã tìm thấy một số yếu tố nguy cơ có thể làm tăng khả năng mắc bệnh.

Yếu tố di truyền

• Một số hội chứng di truyền hiếm gặp có thể làm tăng nguy cơ ung thư não, ví dụ:
• Hội chứng Li-Fraumeni
• Hội chứng Turcot
• U sợi thần kinh (Neurofibromatosis type 1 & 2)

Tuy hiếm gặp nhưng đây là những tình trạng có tính di truyền gia đình, đặc biệt nếu trong nhà có người từng mắc u não.

Phơi nhiễm bức xạ

Người từng tiếp xúc với bức xạ ion hóa liều cao – thường do: điều trị xạ trị vùng đầu, tai nạn bức xạ, môi trường công nghiệp đặc thù,… sẽ có nguy cơ cao hơn người bình thường. Một nghiên cứu đăng trên The Lancet Oncology cho thấy trẻ em từng xạ trị đầu có nguy cơ phát triển u não cao gấp 6 lần so với người không phơi nhiễm.

Hệ miễn dịch suy yếu

Người có hệ miễn dịch kém (HIV/AIDS, dùng thuốc ức chế miễn dịch sau ghép tạng, bệnh tự miễn...) dễ mắc các loại u lympho hệ thần kinh trung ương, một dạng ung thư não.

Các yếu tố môi trường có thể liên quan

Dù chưa có bằng chứng mạnh mẽ, một số nghiên cứu cho thấy mối liên hệ giữa ung thư não và: tiếp xúc hóa chất công nghiệp (vinyl chloride, formaldehyde), ô nhiễm không khí kéo dài, bức xạ từ thiết bị điện tử (tranh cãi, chưa khẳng định)

Triệu chứng ung thư não giai đoạn đầu

Triệu chứng ung thư não giai đoạn đầu rất dễ bị bỏ qua vì thường xuất hiện âm thầm, tiến triển từ từ. Tuy nhiên, nếu quan sát kỹ, cơ thể vẫn có những tín hiệu cảnh báo.

Dưới đây là những dấu hiệu phổ biến nhất, được ghi nhận trong các nghiên cứu lâm sàng.

• Đau đầu: Thường là cơn đau đầu mới xuất hiện, nặng hơn vào buổi sáng, khi ho hoặc gắng sức, và không thuyên giảm khi dùng thuốc giảm đau thông thường. 
• Buồn nôn và nôn: Thường đi kèm với đau đầu và không liên quan đến bữa ăn. 
• Co giật: Có thể xảy ra lần đầu tiên và cần được chú ý ngay lập tức. 
• Thay đổi thị lực: Mờ mắt, nhìn đôi, nhìn mờ thoáng qua hoặc mất thị lực ngoại vi có thể là dấu hiệu. 
• Yếu hoặc tê liệt: Cảm giác yếu hoặc tê một bên cơ thể, kèm theo cảm giác ngứa ran ở tay hoặc chân. 
• Rối loạn chức năng vận động và thăng bằng: Mất thăng bằng, chóng mặt, gặp khó khăn khi đi lại. 
• Thay đổi tính cách và trí nhớ: Trở nên hay quên, lú lẫn, cáu gắt vô cớ hoặc khó tập trung. 
• Buồn ngủ hoặc thay đổi ý thức: Cảm thấy buồn ngủ nhiều hơn bình thường hoặc có các cơn mất ý thức thoáng qua.

Co giật là dấu hiệu ung thư não giai đoạn đầu

Cần làm gì khi có dấu hiệu?

• Đi khám bác sĩ: Nếu bạn nhận thấy các triệu chứng này xuất hiện và kéo dài dai dẳng, hãy đi khám ngay lập tức để bác sĩ chẩn đoán và điều trị kịp thời. 
• Đừng chủ quan: Nhiều triệu chứng ban đầu có thể không rõ ràng và dễ bị nhầm lẫn với các vấn đề sức khỏe khác như stress hoặc thiếu ngủ.

Xem thêm thông tin chi tiết: 12 dấu hiệu ung thư não dễ nhận biết sớm

Vì sao ung thư não giai đoạn đầu khó phát hiện?

Ung thư não giai đoạn đầu thường bị ẩn mình vì nhiều nguyên nhân.

• Khối u còn nhỏ: Ở giai đoạn đầu, khối u chỉ mới hình thành, kích thước nhỏ và chưa xâm lấn sâu vào các mô, dây thần kinh hoặc mạch máu xung quanh.
• Triệu chứng không đặc hiệu: Các dấu hiệu ban đầu như đau đầu nhẹ, chóng mặt hay buồn nôn có thể rất dễ bị bỏ qua hoặc nhầm lẫn với các bệnh lý thần kinh khác hoặc vấn đề sức khỏe thông thường.
• Khả năng bù trừ của cơ thể: Não có khả năng bù trừ tốt, nghĩa là một phần nhỏ bị tổn thương vẫn có thể được phần lành đảm nhiệm chức năng, khiến bệnh nhân không nhận thấy có vấn đề bất thường trong một thời gian dài.
• Hệ miễn dịch khó nhận diện: Số lượng tế bào ung thư ở giai đoạn sớm còn ít, các kháng nguyên lạ chưa rõ rệt, khiến hệ miễn dịch khó nhận diện và phát hiện ra.
• Sự phát triển âm thầm: Một số loại ung thư não có thể phát triển chậm trong nhiều năm mà không gây ra triệu chứng, mãi đến khi khối u đủ lớn thì các dấu hiệu mới rõ ràng.

Các phương pháp chẩn đoán ung thư não giai đoạn đầu

Chẩn đoán chính xác là bước quan trọng giúp bác sĩ xác định loại u, kích thước, vị trí và mức độ nguy hiểm. Ở giai đoạn đầu, việc kết hợp nhiều kỹ thuật hình ảnh và xét nghiệm giúp phát hiện bệnh sớm hơn 30–40%.

Khám lâm sàng thần kinh
Bác sĩ sẽ đánh giá các chức năng thần kinh của bệnh nhân như thị lực, thính giác, khả năng vận động, phản xạ và sự phối hợp. 
Chẩn đoán hình ảnh

• Chụp MRI (Cộng hưởng từ): Phương pháp hàng đầu để phát hiện khối u, cung cấp hình ảnh chi tiết về cấu trúc não, vị trí và sự tương quan với các mô xung quanh. Thuốc cản quang có thể được sử dụng để làm rõ khối u.
• Chụp CT scan (Cắt lớp vi tính): Sử dụng tia X để tạo hình ảnh 3D, giúp xác định vị trí, kích thước khối u và các tổn thương lớn.
• Chụp PET-CT: Đánh giá hoạt động sinh học của khối u, giúp phân biệt khối u ác tính và lành tính, cũng như theo dõi khối u toàn thân.
• Chụp động mạch não: Giúp quan sát gián tiếp sự hiện diện của khối u thông qua hình ảnh mạch máu bị xô đẩy. 

Các xét nghiệm khác

• Sinh thiết: Lấy một mẫu mô từ khối u để phân tích dưới kính hiển vi. Đây là phương pháp chẩn đoán cuối cùng để xác định chính xác loại và bản chất của khối u.
• Xét nghiệm dịch não tủy: Lấy mẫu dịch não tủy để kiểm tra tế bào ung thư hoặc các dấu ấn sinh học.
• Điện não đồ (EEG): Ghi nhận các hoạt động điện bất thường trong não, có thể là dấu hiệu của khối u.

Phác đồ điều trị ung thư não giai đoạn đầu

• Phẫu thuật: Mục tiêu là cắt bỏ khối u càng nhiều càng tốt mà không gây tổn thương các mô lành lân cận. Phương pháp này hiệu quả nhất khi khối u ở vị trí nông, có ranh giới rõ ràng.
• Xạ trị: Chiếu các chùm tia bức xạ (tia X, tia gamma) vào khối u để tiêu diệt tế bào ung thư. Xạ trị có thể được sử dụng sau phẫu thuật để xử lý các tế bào còn sót lại hoặc đối với những khối u không thể phẫu thuật.
• Hóa trị: Sử dụng thuốc hóa chất để làm chậm hoặc tiêu diệt tế bào ung thư. Hóa trị có thể được dùng sau phẫu thuật và xạ trị, hoặc sử dụng cho các khối u ác tính, phát triển nhanh.
• Một số loại thuốc hóa trị phổ biến là Temozolomide (dạng viên uống) và các loại thuốc đặt trực tiếp vào khối u như bánh xốp Carmustine.
• Liệu pháp đích: Sử dụng thuốc tác động vào gen hoặc protein thúc đẩy sự tăng sinh mạch của khối u.
• Corticosteroid: Giúp kiểm soát các triệu chứng do phù não gây ra.

Phẩu thuật với mục đích cắt bỏ khối u nhằm điều trị ung thư não giai đoạn đầu

Xem thêm

• Ung thư não cấp độ 4: Tiên lượng, triệu chứng và điều trị
• Mối liên hệ giữa ung thư não và động kinh

Kết luận

Ung thư não giai đoạn đầu có thể được kiểm soát và cải thiện tiên lượng rõ rệt nếu phát hiện sớm. Việc chú ý đến những triệu chứng nhỏ nhất như đau đầu kéo dài, thay đổi thị lực hay rối loạn hành vi có thể giúp bạn tránh bỏ lỡ giai đoạn vàng điều trị. Sự kết hợp giữa MRI, sinh thiết và đánh giá thần kinh là chìa khóa để chẩn đoán chính xác. Ngoài ra, phẫu thuật, xạ trị proton và các liệu pháp mới mở ra hy vọng lớn hơn cho người bệnh.

Bên cạnh đó, nếu bạn muốn hiểu sâu hơn về các bệnh lý ung thư cũng như các kiến thức hữu ích về sức khỏe, hãy truy cập vào fanpage Thuocungthu.net - Hiểu bệnh, hiểu thuốc để cập nhật những thông tin y khoa chính thống cũng như các mẹo bảo vệ sức khỏe.

FAQ – Giải đáp thắc mắc thường gặp

1. Đau đầu kéo dài có phải ung thư não không?

Không phải mọi đau đầu đều là ung thư. Nhưng nếu đau tăng dần, không đáp ứng thuốc, kèm buồn nôn – nhìn đôi thì bạn nên đi khám sớm.

2. Ung thư não giai đoạn đầu chữa được không?

Một số loại có thể điều trị triệt để nếu phát hiện sớm, đặc biệt u màng não, u tuyến yên, u thần kinh đệm độ thấp.

3. Ung thư não có di truyền không?

Tỷ lệ di truyền thấp, nhưng một số hội chứng di truyền hiếm gặp có thể làm tăng nguy cơ.

4. MRI có phát hiện ung thư não giai đoạn đầu không?

Có. MRI là kỹ thuật chính xác nhất và có thể phát hiện khối u rất nhỏ.

5. Phát hiện sớm ung thư não giai đoạn đầu sống được bao lâu?

Tùy loại u. Một số bệnh nhân có thể sống 10–15 năm hoặc hơn nếu điều trị đúng phác đồ.