Triệu chứng ung thư não ở trẻ em cha mẹ cần lưu ý

Ung thư não ở trẻ em không phổ biến như các bệnh lý tai – mũi – họng hay nhiễm trùng thông thường, nhưng lại là một trong những nhóm bệnh nguy hiểm nhất thuộc hệ thần kinh trung ương. Điều khiến căn bệnh này trở nên đáng sợ không chỉ nằm ở mức độ tiến triển âm thầm, mà còn bởi những triệu chứng ban đầu rất dễ bị nhầm lẫn với các biểu hiện sinh lý bình thường của trẻ. Thực tế, theo thống kê từ Hiệp hội Ung thư Nhi khoa Hoa Kỳ (COG), khoảng 65% trẻ được chẩn đoán ung thư não khi khối u đã phát triển ở giai đoạn ảnh hưởng chức năng, một con số cho thấy tầm quan trọng của việc nhận biết sớm các dấu hiệu bất thường.

Bài viết này, Thuốc Ung Thư xây dựng nhằm giúp phụ huynh hiểu rõ những triệu chứng ung thư não ở trẻ em, cách phân biệt chúng với các bệnh lý lành tính và thời điểm cần đưa trẻ đi khám. Nội dung được trình bày chuyên sâu, dựa trên các nghiên cứu uy tín, đồng thời vẫn dễ hiểu và gần gũi với trải nghiệm thực tế của cha mẹ.

Tổng quan về ung thư não ở trẻ em

Ung thư não ở trẻ em là gì?

Ung thư não ở trẻ em là tình trạng các tế bào bất thường trong não phát triển không kiểm soát, tạo thành khối u gây chèn ép cấu trúc não và làm suy giảm các chức năng quan trọng như vận động, thị giác, ngôn ngữ và khả năng nhận thức.

Ở trẻ nhỏ, hệ thần kinh đang trong giai đoạn phát triển mạnh, vì vậy sự xuất hiện của khối u có thể gây ảnh hưởng nhanh và nghiêm trọng hơn so với người lớn. Điều đặc biệt quan trọng là trẻ em thường không diễn đạt rõ ràng cảm giác của mình, khiến triệu chứng trở nên dễ bị bỏ qua.

Một số loại u não phổ biến ở trẻ gồm:

• Medulloblastoma
• Astrocytoma
• Ependymoma
• U thân não (DIPG) – dạng hiếm nhưng tiến triển nhanh

Các dạng khối u này thể hiện triệu chứng rất khác nhau, phụ thuộc vào vị trí khối u trong não.

Ung thư não là căn bệnh ác tính thường gặp ở trẻ dưới 15 tuổi

Vì sao bệnh dễ bị chẩn đoán muộn?

Có ba lý do chính khiến ung thư não ở trẻ thường bị phát hiện trễ:

• Triệu chứng mơ hồ, dễ nhầm với bệnh thông thường: Trẻ đau đầu, buồn nôn, mệt mỏi, giảm tập trung – tất cả những dấu hiệu này đều có thể xuất hiện trong cảm cúm, thiếu ngủ, rối loạn tiêu hóa hoặc thậm chí áp lực học tập.
• Trẻ không biết cách mô tả chính xác cảm giác: Nhiều trẻ chỉ nói “con mệt”, “con đau đầu” mà không biết vị trí cụ thể hay mức độ – khiến phụ huynh khó đánh giá đúng tình trạng.
• Tiến triển bệnh âm thầm: Nhiều khối u phát triển chậm trong nhiều tháng, làm cha mẹ quen dần với sự thay đổi nhỏ ở trẻ mà không nhận thấy đó là bất thường.

Theo nghiên cứu từ Viện Ung thư Quốc gia Mỹ (NCI), thời gian trung bình từ khi xuất hiện triệu chứng đầu tiên đến khi được chẩn đoán ung thư não ở trẻ là 4–6 tháng – một khoảng thời gian đủ dài để bệnh tiến triển nặng hơn.

Mức độ nguy hiểm và số liệu thống kê

Ung thư não là dạng ung thư đặc biệt nguy hiểm ở trẻ em, chỉ đứng sau bệnh bạch cầu về tỷ lệ mắc.

Một số số liệu đáng lưu ý:

Theo WHO (2023), ung thư não chiếm 15% tổng số ung thư ở trẻ em.

Tỷ lệ sống sau 5 năm thay đổi tùy loại u:

• Medulloblastoma: ~70%
• Astrocytoma: 80–90% nếu lành tính, 40–50% nếu ác tính
• DIPG: dưới 10%
• Khoảng 30–40% trẻ để lại di chứng thần kinh dài hạn, nhất là khi phát hiện muộn.

Những con số này cho thấy việc nhận biết triệu chứng sớm là yếu tố quan trọng nhất giúp tăng cơ hội điều trị thành công.

Vì sao cần nhận biết sớm triệu chứng ung thư não ở trẻ?

Tỷ lệ sống phụ thuộc vào thời điểm phát hiện

Các chuyên gia nhi khoa thần kinh đều thống nhất rằng thời gian phát hiện bệnh là yếu tố tiên quyết. Trẻ được điều trị ở giai đoạn sớm có tỷ lệ hồi phục cao hơn, giảm biến chứng sau phẫu thuật hoặc xạ trị.

Nếu khối u được phát hiện khi kích thước còn nhỏ, việc phẫu thuật lấy trọn u sẽ khả thi hơn và ít xâm lấn hơn. Ngược lại, khi u chèn ép thân não hoặc tiểu não, nguy cơ di chứng vận động và nhận thức tăng lên đáng kể.

Triệu chứng ung thư não ở trẻ dễ giống bệnh thông thường

Một lý do khác khiến ung thư não khó nhận biết là sự trùng lặp triệu chứng. Ví dụ:

• Buồn nôn, nôn vào buổi sáng dễ bị nhầm với rối loạn tiêu hóa.
• Đau đầu kéo dài bị cho là do học tập quá sức.
• Giảm tập trung nhiều phụ huynh nhầm với tăng động giảm chú ý (ADHD).
• Rối loạn thị giác lại bị nghĩ do trẻ cần đeo kính.
• Tình trạng nhầm lẫn này có thể làm chậm quá trình khám chuyên sâu, dẫn đến chẩn đoán muộn.

Hậu quả nếu phát hiện trễ

Khi phát hiện muộn, khối u có thể gây:

• Tăng áp lực nội sọ
• Tổn thương cấu trúc não không thể phục hồi
• Mất thị lực, thính lực
• Rối loạn vận động
• Ảnh hưởng trí nhớ và học tập
• Nguy cơ tử vong cao hơn

Nhiều trường hợp cha mẹ chia sẻ rằng trẻ xuất hiện các dấu hiệu bất thường nhiều tháng trước đó nhưng bị nhầm với stress hoặc bệnh lành tính. Đây là lý do bài viết nhấn mạnh việc quan sát những thay đổi nhỏ ở trẻ.

Triệu chứng ung thư não ở trẻ em cha mẹ cần đặc biệt chú ý

Cha mẹ cần đặc biệt chú ý đến các triệu chứng ung thư não ở trẻ như đau đầu dai dẳng, nôn mửa không rõ nguyên nhân (đặc biệt là buổi sáng), mất thăng bằng (dáng đi loạng choạng, vụng về), thay đổi thị lực (nhìn mờ, nhìn đôi), co giật, thay đổi tính cách, hành vi (cáu gắt, trầm cảm, lầm lì), và ở trẻ nhỏ có thể có vòng đầu to nhanh bất thường.

Triệu chứng thường gặp

• Đau đầu: Thường xuyên, dữ dội, đặc biệt nặng hơn vào buổi sáng hoặc sau khi ngủ dậy và không thuyên giảm khi dùng thuốc giảm đau.
• Nôn mửa: Xảy ra không liên quan đến bữa ăn, nhất là vào buổi sáng, có thể là nôn vọt.
• Mất thăng bằng và phối hợp vận động kém: Trẻ đi lại loạng choạng, dễ bị ngã, vụng về khi thực hiện các động tác như cầm nắm hoặc viết.
• Thay đổi thị lực: Nhìn mờ, nhìn đôi hoặc lác mắt.
• Co giật: Xuất hiện các cơn co giật hoặc động kinh không kiểm soát được.
• Thay đổi hành vi và tâm trạng: Trẻ trở nên cáu kỉnh, dễ nổi giận, trầm cảm, lầm lì, hoặc có những hành vi bất thường. 

Dấu hiệu ở trẻ nhỏ (chưa nói được)

• Vòng đầu to nhanh: Ở trẻ sơ sinh, vòng đầu lớn hơn bình thường là dấu hiệu của tăng áp lực nội sọ.
• Hay quấy khóc hoặc buồn ngủ: Trẻ dễ bị kích thích, hay giật mình, quấy khóc hoặc li bì, ngủ nhiều bất thường.
• Nôn kéo dài: Nôn liên tục hoặc nôn vọt mà không rõ nguyên nhân. 

Những dấu hiệu khác

• Suy giảm khả năng học tập: Kết quả học tập sa sút, khó tập trung.
• Mệt mỏi, xanh xao: Cơ thể suy nhược, thiếu sức sống dù đã được nghỉ ngơi.
• Yếu hoặc tê bì chân tay: Mất sức ở một bên cơ thể.
• Bất thường về lời nói: Nói lắp, nói ngọng, phát âm không rõ ràng

Các triệu chứng ung thư não ở trẻ em cha mẹ cần đặc biệt chú ý

Xem thêm: 12 dấu hiệu ung thư não dễ nhận biết sớm

Phân biệt triệu chứng ung thư não với các bệnh phổ biến ở trẻ

Nhìn chung, nhiều triệu chứng u não dễ bị nhầm lẫn. Bảng dưới đây giúp cha mẹ phân biệt:

Triệu chứng	Ung thư não	Bệnh phổ biến
Đau đầu	Dai dẳng, tăng dần, đau nhiều vào buổi sáng, giảm đau sau khi nôn vọt	Thường thoáng qua, giảm đau khi nghỉ ngơi hoặc uống thuốc giảm đau
Thị lực & thính giác	Nhìn mờ, nhìn đôi, giảm thị lực	Ít bị ảnh hưởng hoặc chỉ ảnh hưởng tạm thời
Buồn nôn và nôn	Nôn vọt, thường xảy ra vào buổi sáng, không kèm theo đau bụng	Nôn có thể kèm theo đau bụng, đặc biệt sau khi ăn
Vận động và phối hợp	Mất thăng bằng, đi lại loạng choạng, yếu hoặc tê bì tay chân	Thường ít bị ảnh hưởng hoặc chỉ ảnh hưởng tạm thời
Thay đổi hành vi	Cáu kỉnh, thay đổi tâm trạng đột ngột, sa sút trí nhớ, kém tập trung	Thường không có sự thay đổi hành vi kéo dài
Co giật	Co giật không rõ nguyên nhân	Ít gặp, thường liên quan đến sốt cao hoặc các bệnh lý thần kinh khác

Khi nào cha mẹ cần đưa trẻ đi khám ngay?

Cha mẹ nên đưa trẻ đi khám nếu:

• Triệu chứng kéo dài, 2 tuần dù đã nghỉ ngơi.
• Trẻ đau đầu + nôn vào buổi sáng.
• Trẻ có thay đổi thị lực đột ngột.
• Trẻ đi đứng loạng choạng không rõ nguyên nhân.
• Có tiền sử gia đình mắc ung thư hệ thần kinh.

Cách chẩn đoán ung thư não ở trẻ hiện nay

Thăm khám lâm sàng

• Bác sĩ sẽ đánh giá các triệu chứng của trẻ như đau đầu, buồn nôn, thay đổi thị lực, lời nói khó khăn, yếu chân tay, rối loạn thăng bằng, hoặc thay đổi tâm trạng, tính cách.

Chẩn đoán hình ảnh

• Chụp cộng hưởng từ (MRI) sọ não: Phương pháp chính xác nhất để xác định chi tiết vị trí, kích thước, và tính chất của khối u, cho phép đánh giá mức độ xâm lấn và quan hệ với các mô lân cận.
• Chụp cắt lớp vi tính (CT scan) sọ não: Giúp phát hiện khối u, phù não, giãn não thất và đánh giá các cấu trúc bên trong não, dù cho hình ảnh có độ phân giải kém hơn MRI.
• Siêu âm qua thóp: Chỉ áp dụng cho trẻ sơ sinh khi thóp chưa đóng kín, giúp chẩn đoán được vị trí, kích thước u, là u đặc hay u nang, và tình trạng thông thương của các não thất.
• Chụp động mạch não: Giúp đánh giá tình trạng mạch máu trong não, thấy được hình ảnh gián tiếp của khối u.
• Chụp PET-CT: Đánh giá mức độ hoạt động của khối u và có thể phát hiện các tổn thương di căn ở các cơ quan khác trong cơ thể.

Sinh thiết và xét nghiệm mô học

• Sinh thiết: Lấy một mẫu mô từ khối u để phân tích.
• Xét nghiệm hóa mô miễn dịch: Giúp phân loại tế bào học của tổ chức u, từ đó xác định loại ung thư và mức độ ác tính.

Chẩn đoán ung thư não ở trẻ em

Xem thêm: Các phương pháp chẩn đoán ung thư não hiện nay

Hướng điều trị ung thư não ở trẻ

Phác đồ điều trị phụ thuộc loại u và vị trí:

Phẫu thuật: Là lựa chọn hàng đầu, giúp loại bỏ tối đa khối u. Tỷ lệ thành công cao nếu u còn nhỏ và nằm ở vị trí thuận lợi.

Xạ trị: Áp dụng sau phẫu thuật để tiêu diệt tế bào ung thư còn sót lại. Trẻ dưới 3 tuổi thường hạn chế xạ trị vì não đang phát triển.

Hóa trị: Dùng thuốc tiêu diệt tế bào ung thư, thường kết hợp với xạ trị để tăng hiệu quả.

Tiên lượng

Tiên lượng phụ thuộc:

• Loại u
• Kích thước
• Giai đoạn phát hiện
• Tuổi của trẻ
• Mức độ đáp ứng điều trị

Xem thêm: 

• Hướng dẫn các phương pháp điều trị ung thư não hiệu quả
• 7 Cách phòng ngừa ung thư não bạn nên biết
• Ung thư não có chữa được không? Giải đáp chi tiết

Kết luận

Ung thư não ở trẻ em là căn bệnh hiếm nhưng cực kỳ nguy hiểm nếu phát hiện muộn. Những triệu chứng như đau đầu kéo dài, buồn nôn buổi sáng, thay đổi hành vi, nhìn mờ hay mất thăng bằng… đều là dấu hiệu cha mẹ không nên bỏ qua. Nhận biết sớm không chỉ tăng cơ hội điều trị thành công mà còn giảm nguy cơ để lại di chứng lâu dài cho trẻ.

Bên cạnh đó, nếu bạn muốn hiểu sâu hơn về các bệnh lý ung thư cũng như các kiến thức hữu ích về sức khỏe, hãy truy cập vào fanpage Thuocungthu.net - Hiểu bệnh, hiểu thuốc để cập nhật những thông tin y khoa chính thống cũng như các mẹo bảo vệ sức khỏe.

Câu hỏi thường gặp (FAQ)

Ung thư não có chữa khỏi không?

Có. Nhiều dạng u não ở trẻ, nhất là astrocytoma lành tính, có thể điều trị khỏi hoàn toàn nếu phát hiện sớm.

Đau đầu bao lâu thì đáng lo?

Nếu đau kéo dài 2 tuần, kèm nôn buổi sáng hoặc thay đổi hành vi, phụ huynh cần cho trẻ đi khám.

Ung thư não có di truyền không?

Hầu hết không. Chỉ khoảng 5–10% trường hợp liên quan yếu tố di truyền.

MRI có an toàn cho trẻ không?

MRI không dùng tia X, hoàn toàn an toàn nhưng trẻ có thể cần gây mê nhẹ để nằm yên.