Hướng dẫn các phương pháp điều trị ung thư não hiệu quả

Ung thư não là một trong những loại ung thư phức tạp nhất, đòi hỏi phác đồ điều trị chính xác, cá nhân hóa và theo dõi chặt chẽ. Trong thực tế điều trị, rất nhiều bệnh nhân băn khoăn không biết phương pháp điều trị ung thư não nào phù hợp với tình trạng của mình, liệu có thể kết hợp nhiều liệu pháp hay không, và hiệu quả thực tế ra sao.

Với kinh nghiệm tham khảo từ các hướng dẫn lâm sàng quốc tế như NCCN, WHO (2023–2024) cùng dữ liệu báo cáo từ nhiều bệnh viện chuyên khoa thần kinh – ung bướu, bài viết này Thuốc Ung Thư sẽ cung cấp cho bạn cái nhìn toàn diện, dễ hiểu và chuyên sâu, giúp bạn và gia đình đưa ra quyết định sáng suốt trong quá trình điều trị.

Ung thư não là gì? Tổng quan cần biết

Định nghĩa ung thư não

Ung thư não là tình trạng xuất hiện các khối u ác tính phát triển bất thường trong mô não. Các tế bào ác tính này có khả năng xâm lấn mô lành, gây suy giảm chức năng thần kinh, thậm chí đe dọa tính mạng nếu không được điều trị đúng cách.

Khác với nhiều loại ung thư khác, ung thư não khó điều trị hơn vì não là cơ quan điều khiển toàn bộ cơ thể, mọi can thiệp đều phải tính toán kỹ lưỡng để tránh ảnh hưởng đến các chức năng sống.

Phân loại ung thư não thường gặp

Ung thư não gồm hai nhóm chính:

U não nguyên phát (xuất phát từ mô não)

Một số loại phổ biến: Glioblastoma (GBM) – ác tính cao, Astrocytoma, Meningioma và Oligodendroglioma

Ung thư não di căn (từ cơ quan khác lan đến não)

Các ung thư thường di căn đến não: Ung thư phổi, ung thư vú và ung thư hắc tố (melanoma)

Theo thống kê, 50–60% trường hợp u não ác tính là u nguyên phát, trong khi ung thư não di căn chiếm tỷ lệ cao hơn và thường được phát hiện ở giai đoạn muộn.

Ung thư não có hai nhóm gồm u não nguyên phát và u não di căn

Đặc điểm tiến triển và mức độ nguy hiểm

Ung thư não có thể phát triển nhanh hoặc chậm, tùy loại u.
Một số đặc điểm quan trọng:

• Khối u làm tăng áp lực nội sọ gây đau đầu, buồn nôn, yếu liệt.
• U ở vị trí quan trọng như thân não, thuỳ trán, thuỳ thái dương có thể khiến việc điều trị khó khăn.
• Một số u như GBM có khả năng tái phát cao mặc dù đã điều trị tích cực.

Nghiên cứu từ Hiệp hội Ung thư Hoa Kỳ (ACS, 2023) cho thấy: Tỷ lệ sống 5 năm của bệnh nhân u não ác tính dao động khoảng 35%, tuy nhiên con số này phụ thuộc nhiều vào tuổi, loại u và phương pháp điều trị.

Nguyên tắc điều trị chung trong ung thư não

Dù phác đồ chi tiết có thể khác nhau, nhưng nguyên tắc chung gồm:

• Loại bỏ tối đa khối u mà vẫn bảo tồn chức năng thần kinh.
• Kết hợp đa mô thức: phẫu thuật – xạ trị – hóa trị – miễn dịch trị liệu.
• Điều trị cá thể hóa theo từng đặc điểm mô học, gen, thể trạng bệnh nhân.

Tiêu chí lựa chọn phương pháp điều trị ung thư não

Không có một phác đồ duy nhất cho mọi bệnh nhân. Các bác sĩ sẽ dựa trên nhiều yếu tố để xây dựng kế hoạch điều trị tối ưu.

Dựa trên loại u và vị trí

Loại u (astrocytoma, meningioma, glioblastoma…) đóng vai trò quyết định:

• U ác tính cao → cần phẫu thuật + xạ trị + hóa trị.
• U lành tính như meningioma → thường ưu tiên phẫu thuật.
• U ở vị trí sâu (thân não, hệ viền…) → cân nhắc xạ trị Gamma Knife thay cho mổ.

Dựa trên giai đoạn & mức độ ác tính

Ung thư não không phân giai đoạn như ung thư phổi hay gan, mà dựa trên bậc mô học (grade) từ WHO:

• Grade I–II: phát triển chậm, có thể chữa khỏi bằng phẫu thuật.
• Grade III–IV: tiến triển nhanh, cần điều trị phối hợp.

Trong đó, glioblastoma (Grade IV) là loại u có tiên lượng kém nhất, nhưng vẫn có thể kéo dài thời gian sống nếu áp dụng đúng phác đồ.

Dựa trên tuổi & thể trạng bệnh nhân

• Người trẻ thường đáp ứng điều trị tốt hơn.
• Bệnh nhân lớn tuổi hoặc có bệnh nền (tim mạch, tiểu đường…) có thể khó chịu thuốc hóa trị.

Phác đồ điều trị chuẩn NCCN – WHO

Phác đồ thường được các bệnh viện Việt Nam áp dụng:

Loại u	Điều trị ưu tiên	Điều trị kết hợp
U Grade I–II	Phẫu thuật	Xạ trị nếu còn sót u
U Grade III	Mổ tối đa + xạ trị	Hóa trị (Temozolomide)
Glioblastoma	Mổ tối đa + xạ – hóa đồng thời	Hóa trị duy trì 6–12 chu kỳ
U di căn não	Xạ trị toàn não / Gamma Knife	Điều trị ung thư nguyên phát

Phẫu thuật điều trị ung thư não

Phẫu thuật là phương pháp đầu tiên được cân nhắc trong phần lớn các trường hợp, đặc biệt với các u có thể tiếp cận được.

Khi nào bệnh nhân cần phẫu thuật?

Phẫu thuật được chỉ định khi:

• U gây chèn ép mạnh → đau đầu, liệt, co giật
• U có ranh giới rõ → dễ loại bỏ
• Mục đích sinh thiết xác định mô học
• U gây đe dọa tính mạng (tăng áp lực nội sọ)

Trong kinh nghiệm thực tế, hơn 70% bệnh nhân ung thư não được chỉ định phẫu thuật ít nhất một lần trong quá trình điều trị.

Các kỹ thuật phẫu thuật hiện nay

Phẫu thuật mở (craniotomy)

• Kỹ thuật truyền thống nhưng vẫn phổ biến nhất.
• Bác sĩ mở bản xương sọ để tiếp cận khối u.
• Hiệu quả: loại bỏ được 70–95% khối u tùy vị trí.

Phẫu thuật nội soi

• Ít xâm lấn hơn, thời gian hồi phục nhanh.
• Phù hợp với u nhỏ, ở vị trí thuận lợi.

Phẫu thuật dẫn đường bằng hình ảnh (IGS)

• Sử dụng MRI/CT định vị 3D trong mổ.
• Giúp tăng độ chính xác, hạn chế tổn thương mô lành.

Phẫu thuật bằng robot

• Robot hỗ trợ giúp giảm run tay, thao tác cực kỳ chính xác.
• Được áp dụng ngày càng rộng rãi tại các trung tâm lớn.

Ưu điểm – hạn chế của phẫu thuật

Ưu điểm:

• Giảm nhanh áp lực nội sọ
• Loại bỏ phần lớn khối u
• Tạo mẫu mô để xét nghiệm
• Tăng hiệu quả của xạ trị/hóa trị sau mổ

Hạn chế:

• Không thể loại bỏ 100% u ở vị trí phức tạp
• Nguy cơ tổn thương chức năng thần kinh
• Một số loại u có xu hướng tái phát nhanh

Thời gian hồi phục và hiệu quả

• Thông thường, bệnh nhân có thể xuất viện sau 5–10 ngày tùy phẫu thuật.
• Tỷ lệ kiểm soát bệnh đạt tốt nhất khi phẫu thuật được kết hợp sớm với xạ trị – hóa trị.

Xạ trị ung thư não

Xạ trị là phương pháp sử dụng tia năng lượng cao nhằm tiêu diệt tế bào ung thư và ngăn chặn chúng phát triển. Đây là liệu pháp quan trọng với nhiều bệnh nhân ung thư não, đặc biệt sau phẫu thuật.

Xạ trị tiêu chuẩn (External Beam Radiotherapy – EBRT)

Đây là dạng xạ trị phổ biến nhất:

• Chiếu xạ từng phần hoặc toàn bộ vùng có u
• Liệu trình thường kéo dài 25–30 buổi
• Hiệu quả tốt với các u ác tính trung bình – cao

Xạ trị định vị cao – Gamma Knife, CyberKnife

Gamma Knife và CyberKnife được sử dụng cho u nhỏ, u sâu hoặc u không thể phẫu thuật.

Ưu điểm:

• Không cần mở sọ
• Chính xác gần như tuyệt đối
• Thời gian điều trị ngắn (1 buổi)
• Thực tế ghi nhận tỷ lệ kiểm soát u đạt 85–95% trong 2 năm đầu.

Xạ proton – công nghệ tiên tiến

Xạ proton tạo ra đường đi của tia chính xác cao hơn, giảm tổn thương mô lành.
Phù hợp với:

• U ở trẻ em
• Meningioma
• U gần vùng chức năng quan trọng

Dù chi phí cao hơn, đây là xu hướng điều trị đang phát triển mạnh tại Mỹ, Nhật, Hàn Quốc.

Điều trị ung thư não bằng phương pháp xạ trị

Tác dụng phụ thường gặp

• Mệt mỏi
• Rụng tóc tại vùng chiếu
• Thay đổi trí nhớ tạm thời
• Buồn nôn nhẹ

Các phản ứng này thường giảm dần sau 2–4 tuần, và bác sĩ sẽ có phác đồ hỗ trợ.

Hóa trị ung thư não

Hóa trị là phương pháp sử dụng thuốc để tiêu diệt hoặc ngăn chặn tế bào ung thư phát triển. Với ung thư não, hóa trị không phải là lựa chọn đầu tiên nhưng đóng vai trò cực kỳ quan trọng, đặc biệt với các u ác tính cao như glioblastoma.

Các thuốc hóa trị phổ biến hiện nay

Temozolomide (TMZ)

• Đây là loại thuốc được sử dụng nhiều nhất trong phác đồ điều trị u thần kinh đệm.
• Dùng đường uống → thuận tiện
• Tương thích tốt khi kết hợp xạ trị
• Giảm nguy cơ tái phát trong 6–12 tháng đầu

Phác đồ PCV

Gồm ba thuốc: Procarbazine – CCNU – Vincristine.
Thường dùng cho:

• Oligodendroglioma
• Một số u ác tính độ III

Bevacizumab (thuốc nhắm trúng đích)

Hiệu quả giảm phù não và làm chậm tiến triển khối u.

Ưu điểm và hạn chế của hóa trị

Ưu điểm:

• Tiêu diệt vi tế bào ung thư còn sót
• Phù hợp với nhiều loại u không thể phẫu thuật
• Giảm nguy cơ tái phát khi kết hợp xạ trị

Hạn chế:

• Một số thuốc khó đi qua hàng rào máu–não
• Tác dụng phụ: mệt mỏi, buồn nôn, suy giảm miễn dịch
• Hiệu quả tùy thuộc vào đặc điểm gen của từng loại u (ví dụ: đột biến MGMT ảnh hưởng đến đáp ứng TMZ)

Miễn dịch trị liệu & các phương pháp điều trị mới

Ung thư não là lĩnh vực có tốc độ nghiên cứu mạnh mẽ. Trong 5 năm gần đây, các liệu pháp tiên tiến mang lại hy vọng kéo dài thời gian sống và cải thiện chất lượng cuộc sống.

Liệu pháp miễn dịch

Miễn dịch trị liệu sử dụng sức mạnh hệ miễn dịch để nhận diện và tiêu diệt tế bào ung thư.

Các phương pháp phổ biến:

• Pembrolizumab, Nivolumab → ức chế PD-1
• Liệu pháp vaccine tế bào đuôi gai (DC vaccine)
• CAR-T đang trong thử nghiệm lâm sàng

Ưu điểm:

• Nhắm trúng đích
• Ít ảnh hưởng mô lành
• Có khả năng kiểm soát bệnh dài hạn

Liệu pháp nhắm trúng đích

Các thuốc như Bevacizumab, Erlotinib nhắm vào các protein mà tế bào ung thư cần để phát triển.

Hiệu quả:

• Giảm phù não nhanh
• Giải quyết triệu chứng đau đầu, mất ngủ
• Kéo dài thời gian tiến triển bệnh

Công nghệ AI và nghiên cứu mới

AI hỗ trợ:

• Lập bản đồ khối u bằng MRI
• Mô phỏng vị trí mổ tối ưu
• Dự đoán đáp ứng thuốc cá nhân hóa

Một số trung tâm lớn tại Nhật – Mỹ đã ứng dụng AI vào điều trị nâng tỷ lệ chính xác phẫu thuật lên 98%.

Điều trị hỗ trợ và chăm sóc giảm nhẹ

Điều trị hỗ trợ giúp giảm triệu chứng, nâng cao chất lượng cuộc sống, đặc biệt trong các giai đoạn khó khăn.

Thuốc giảm phù não

• Corticosteroid (Dexamethasone)
• Giảm sưng, giảm đau đầu, cải thiện chức năng thần kinh.

Kiểm soát triệu chứng

• Thuốc chống co giật
• Thuốc giảm đau
• Hỗ trợ giấc ngủ
• Điều trị rối loạn hành vi, trí nhớ

Phục hồi chức năng sau điều trị

Bao gồm: Vật lý trị liệu, ngôn ngữ trị liệu, tâm lý trị liệu, huấn luyện nhận thức

Các chương trình phục hồi giúp nhiều bệnh nhân cải thiện vận động sau 4–6 tuần.

Tiên lượng sống và cơ hội phục hồi

Tiên lượng sống phụ thuộc vào:

• Loại u
• Mức độ ác tính
• Tuổi bệnh nhân
• Thời điểm phát hiện
• Mức độ đáp ứng điều trị

Tỷ lệ sống 5 năm tham khảo:

• U Grade I: 80–90%
• U Grade II: 60–80%
• U Grade III: 30–40%
• Glioblastoma: 7–10%

Tuy nhiên, nhiều bệnh nhân vẫn sống khỏe nhiều năm nếu có:

• Điều trị đúng phác đồ
• Chăm sóc hỗ trợ tốt
• Theo dõi định kỳ

Phòng ngừa tái phát và theo dõi sau điều trị

Lịch tái khám

Thường từ:

• 3 tháng/lần trong 2 năm đầu
• 6 tháng/lần từ năm thứ 3–5
• 1 năm/lần khi bệnh ổn định

Chế độ ăn và lối sống hỗ trợ

• Ăn nhiều rau xanh, chất xơ, cá, ngũ cốc nguyên hạt
• Hạn chế đường, thực phẩm chế biến sẵn
• Tập luyện nhẹ mỗi ngày
• Duy trì giấc ngủ chất lượng

Chế độ ăn uống và lối sống hỗ trợ phòng ngừa ung thư não tái phát

Dấu hiệu cần gặp bác sĩ sớm

• Đau đầu kéo dài
• Giảm trí nhớ
• Co giật
• Yếu tay chân

Xem thêm:

• Các giai đoạn ung thư não và tiên lượng từng giai đoạn
• Các phương pháp chẩn đoán ung thư não hiện nay
• 12 dấu hiệu ung thư não dễ nhận biết sớm

Kết luận

Tóm lại, điều trị ung thư não là quá trình phức tạp, đòi hỏi sự phối hợp đa mô thức giữa phẫu thuật – xạ trị – hóa trị – miễn dịch trị liệu, cùng với chăm sóc hỗ trợ toàn diện. Phát hiện sớm, lựa chọn trung tâm điều trị uy tín và tuân thủ phác đồ là yếu tố quan trọng giúp người bệnh kéo dài thời gian sống và cải thiện chất lượng cuộc sống.

Bên cạnh đó, nếu bạn muốn hiểu sâu hơn về các bệnh lý ung thư cũng như các kiến thức hữu ích về sức khỏe, hãy truy cập vào fanpage Thuocungthu.net - Hiểu bệnh, hiểu thuốc để cập nhật những thông tin y khoa chính thống cũng như các mẹo bảo vệ sức khỏe.

Câu hỏi thường gặp (FAQ)

Ung thư não có chữa khỏi được không?

Một số u độ I–II có thể điều trị khỏi hoàn toàn nếu phát hiện sớm và phẫu thuật triệt để.

Phẫu thuật có nguy hiểm không?

Có rủi ro nhất định nhưng với công nghệ hiện nay, tỷ lệ biến chứng thấp. Bệnh viện có hệ thống định vị 3D và robot thường an toàn hơn.

Có nên xạ trị sau phẫu thuật không?

Hầu hết u ác tính cần xạ trị sau phẫu thuật để giảm nguy cơ tái phát.

Hóa trị có gây rụng tóc không?

Tùy loại thuốc. Temozolomide – loại thường dùng trong ung thư não – ít gây rụng tóc hơn các thuốc khác.

Có thể điều trị ung thư não bằng thuốc nam không?

Hiện chưa có bằng chứng khoa học chứng minh hiệu quả. Không nên thay thế điều trị y khoa bằng các phương pháp chưa được kiểm chứng.