Các giai đoạn ung thư não và tiên lượng từng giai đoạn

Ung thư não là một trong những dạng ung thư khó điều trị nhất do vị trí đặc biệt và mức độ ảnh hưởng trực tiếp đến hệ thần kinh trung ương. Theo số liệu từ National Brain Tumor Society, mỗi năm có hơn 300.000 ca ung thư não mới trên toàn thế giới, và tỷ lệ tử vong vẫn cao dù y học đã có nhiều tiến bộ.

Một trong những yếu tố quan trọng nhất quyết định phương pháp điều trị và khả năng sống còn chính là giai đoạn ung thư não. Việc hiểu rõ ung thư não được chia thành những giai đoạn nào, đặc điểm từng giai đoạn ra sao và tiên lượng sống cụ thể sẽ giúp bệnh nhân chủ động hơn, giảm lo lắng và có kế hoạch điều trị phù hợp. Trong bài viết chuyên sâu này, Thuốc Ung Thư sẽ phân tích đầy đủ từng giai đoạn theo tiêu chuẩn mới nhất của WHO, cung cấp bảng so sánh, số liệu thực tế và chia sẻ góc nhìn từ kinh nghiệm lâm sàng của các chuyên gia thần kinh – ung bướu.

Ung thư não là gì? Tổng quan và mức độ nguy hiểm

Ung thư não là tình trạng các tế bào bất thường phát triển không kiểm soát trong mô não, hình thành khối u ác tính. Những tế bào này có thể:

• Xâm lấn mô não lành
• Tăng sinh nhanh
• Gây chèn ép não bộ
• Làm rối loạn các chức năng sống quan trọng

Ung thư não khác biệt hoàn toàn so với nhiều loại ung thư khác ở chỗ không thể cắt bỏ rộng rãi, vì chỉ cần tổn thương vài milimet ở vùng chức năng cũng có thể ảnh hưởng đến vận động, ngôn ngữ hoặc nhận thức của bệnh nhân.

Ung thư não là bệnh lý nguy hiểm

Khái niệm ung thư não ác tính

Ung thư não ác tính thường xuất phát từ các tế bào thần kinh đệm (glioma). Đây là nhóm u nguy hiểm nhất, trong đó glioblastoma (GBM) thuộc giai đoạn 4, được xem là loại u có tốc độ phát triển nhanh nhất trong y học.

Khác biệt giữa u não lành tính và u não ác tính

Tiêu chí	U lành tính	U ác tính
Tốc độ phát triển	Chậm	Rất nhanh
Khả năng lan ra mô não	Ít	Rất cao
Nguy cơ tái phát	Thấp	Cao
Nguy hiểm	Có thể gây chèn ép nhưng ít đe dọa tính mạng hơn	Đe dọa tính mạng, khó điều trị

Mặc dù u não lành tính không nguy hiểm bằng, nhưng trong một số trường hợp, vị trí khối u khiến nó trở nên nguy hiểm không kém u ác tính.

Vì sao ung thư não đặc biệt nguy hiểm?

• Khối u phát triển trong hộp sọ kín → Dễ gây tăng áp lực nội sọ
• Tổn thương mô não không hồi phục
• Không thể cắt bỏ 100% mô bệnh
• Tỷ lệ tái phát cao
• Một số loại u đột biến gen khiến điều trị khó khăn (IDH-wildtype)

Theo American Cancer Society, tỷ lệ sống sau 5 năm của các ung thư não ác tính chỉ khoảng 6–36%, tùy loại u và giai đoạn.

Cách phân chia giai đoạn ung thư não

Ung thư não không được phân loại theo TNM như các ung thư phổi, gan hay vú. Lý do là vì:

• U não hiếm khi di căn xa
• Mức độ nguy hiểm chủ yếu do độ ác tính và khả năng xâm lấn trong não
• Tốc độ tăng sinh tế bào có ý nghĩa hơn kích thước khối u

Do đó, WHO sử dụng hệ thống Grade I – IV, phản ánh mức độ ác tính của tế bào ung thư.

Giải thích hệ thống WHO 4 cấp độ

Grade I – Thấp nhất

• Tế bào gần như bình thường
• Tăng trưởng chậm
• Tiên lượng tốt

Grade II – Ác tính thấp đến trung bình

• Xâm lấn mô não
• Tăng trưởng chậm nhưng có thể tiến triển thành Grade III

Grade III – Ác tính cao

• Tế bào bất thường rõ rệt
• Tốc độ tăng sinh nhanh

Grade IV – Cao nhất (ví dụ: Glioblastoma)

• Mức độ ác tính cực cao
• Tăng sinh mạch máu và hoại tử
• Tiên lượng sống rất thấp nếu không điều trị tích cực

Vai trò của dấu ấn sinh học (IDH, MGMT, 1p19q)

Trong phân loại hiện đại, WHO không chỉ nhìn vào mô học mà còn dựa trên:

• IDH-mutant / IDH-wildtype
• Methyl hóa MGMT promoter
• Đột biến TERT
• Mất đoạn 1p19q (đặc trưng của u oligodendroglioma)

Ý nghĩa của việc phân giai đoạn đối với điều trị

Việc xác định chính xác “giai đoạn ung thư não” giúp:

• Lên phác đồ phù hợp (phẫu thuật, xạ trị, hóa trị)
• Tiên lượng thời gian sống
• Dự đoán khả năng tái phát
• Lựa chọn thuốc nhắm trúng đích phù hợp

Tiếp theo, chúng ta đi sâu vào từng giai đoạn ung thư não và tiên lượng sống, đây là phần quan trọng nhất mà người bệnh và gia đình luôn quan tâm.

Các giai đoạn ung thư não và tiên lượng sống

Ung thư não giai đoạn 1 (Grade I)

Ung thư não giai đoạn 1 là mức độ thấp nhất, thường gặp ở:

• Trẻ em
• Một số dạng u màng não
• U tế bào thần kinh đệm dạng sao mức độ thấp

Đặc điểm chính

• Tế bào gần như bình thường
• Tăng trưởng chậm
• Ít xâm lấn
• Có thể phẫu thuật cắt bỏ hoàn toàn

Triệu chứng thường gặp

Ở giai đoạn này, triệu chứng thường nhẹ và không điển hình:

• Đau đầu thoáng qua
• Mệt mỏi
• Giảm tập trung
• Co giật nhẹ (ít gặp)
• Tiên lượng sống

Theo WHO và American Cancer Society:

• Tỷ lệ sống 5 năm: 70–90%
• Nếu phẫu thuật triệt để → khả năng khỏi bệnh cao

Ung thư não giai đoạn 2 (Grade II)

Giai đoạn 2 có mức độ nguy hiểm cao hơn giai đoạn 1, dù vẫn được xem là u ác tính thấp.

Đặc điểm

• Tế bào bất thường mức độ nhẹ
• Xâm lấn mô não xung quanh
• Nguy cơ tiến triển thành Grade III
• Khó cắt bỏ hoàn toàn do ranh giới không rõ

Triệu chứng

• Đau đầu kéo dài
• Co giật (gặp ở 60–70% bệnh nhân)
• Rối loạn hành vi
• Suy giảm trí nhớ nhẹ

Tiên lượng sống

• Tỷ lệ sống 5 năm: 40–60%
• Tỷ lệ sống 10 năm: 20–30%
• IDH-mutant có tiên lượng tốt hơn rõ rệt.

Ung thư não giai đoạn 3 (Grade III)

Giai đoạn này đánh dấu sự chuyển biến rõ rệt về mức độ ác tính.

Đặc điểm

• Tốc độ phát triển nhanh
• Tế bào bất thường rõ
• Xâm lấn mạnh
• Thường xuất hiện sau khi u Grade II tiến triển

Triệu chứng điển hình

• Đau đầu dữ dội
• Nôn ói
• Co giật nặng
• Rối loạn ngôn ngữ hoặc vận động
• Thay đổi tính cách

Tiên lượng sống

• Tỷ lệ sống 5 năm: 15–30%
• Điều trị cần kết hợp:
• Phẫu thuật
• Xạ trị
• Hóa trị bằng temozolomide

Ung thư não giai đoạn 4 (Grade IV – Glioblastoma)

Ung thư não giai đoạn 4 là mức độ ác tính cao nhất, trong đó glioblastoma multiforme (GBM) chiếm phần lớn các trường hợp. Đây là loại u phát triển cực nhanh, xâm lấn mạnh và gần như không thể loại bỏ hoàn toàn.

Đặc điểm mô học

• Hoại tử trung tâm
• Tăng sinh mạch máu bất thường
• Tế bào ung thư nhân lớn, phân chia nhanh
• Thâm nhiễm sâu vào nhu mô não
• IDH-wildtype chiếm đa số và có tiên lượng xấu hơn

Triệu chứng thường gặp

• Đau đầu dữ dội, liên tục
• Nôn vọt
• Rối loạn ý thức
• Thay đổi nhân cách
• Co giật nặng
• Liệt nửa người hoặc rối loạn ngôn ngữ
• Suy giảm nhận thức nhanh

Tiên lượng sống

• Theo thống kê của National Cancer Institute:
• Thời gian sống trung bình: 12–15 tháng
• Tỷ lệ sống sau 5 năm: < 7%
• Bệnh nhân có MGMT methyl hóa đáp ứng tốt hơn với temozolomide

Các giai đoạn ung thư não

Bảng so sánh chi tiết các giai đoạn ung thư não

Bảng dưới đây tóm tắt sự khác biệt rõ rệt về đặc tính và tiên lượng của từng giai đoạn:

Giai đoạn	Mức độ ác tính	Đặc điểm mô học	Tốc độ phát triển	Tỷ lệ sống 5 năm
Grade I	Thấp	Tế bào gần bình thường	Chậm	70–90%
Grade II	Trung bình	Tế bào bất thường nhẹ	Chậm – vừa, dễ tái phát	40–60%
Grade III	Cao	Tế bào ác tính rõ	Nhanh, xâm lấn mạnh	15–30%
Grade IV (GBM)	Rất cao	Hoại tử và tăng sinh mạch	Rất nhanh	<7%

Dấu hiệu ung thư não theo từng giai đoạn

Giai đoạn 1–2: triệu chứng mờ nhạt, dễ bỏ sót

• Đau đầu nhẹ
• Co giật cục bộ
• Mệt mỏi kéo dài
• Giảm tập trung
• Thay đổi cảm xúc nhẹ

Giai đoạn 3–4: triệu chứng thần kinh nặng

• Đau đầu dữ dội kèm nôn ói
• Co giật toàn thể
• Liệt nửa người
• Mất thăng bằng
• Rối loạn thị giác
• Suy giảm trí nhớ nghiêm trọng
• Rối loạn ý thức

Xem thêm: 12 dấu hiệu ung thư não dễ nhận biết sớm

Các yếu tố ảnh hưởng đến tiên lượng ung thư não

Tuổi của bệnh nhân

• Người trẻ (dưới 45 tuổi) có tiên lượng sống tốt hơn.
• Người lớn tuổi, đặc biệt trên 65 tuổi, thường có tiên lượng kém.

Loại u và mức độ ác tính

• GBM có tiên lượng thấp nhất, trong khi một số dạng u Grade I có thể điều trị triệt để.

Tình trạng gen (IDH, MGMT, 1p19q)

• IDH-mutant → tiên lượng tốt hơn
• MGMT methyl hóa → đáp ứng tốt với temozolomide
• Mất đoạn 1p19q → tiên lượng tốt ở u oligodendroglioma

Khả năng phẫu thuật

• Khối u càng cắt bỏ triệt để, tiên lượng sống càng cao.

Mức độ xâm lấn

• U xâm lấn lan rộng vào mô não sẽ khó điều trị, dễ tái phát.

Điều trị ung thư não theo giai đoạn

Giai đoạn 1

• Phẫu thuật là lựa chọn tối ưu
• Ít khi cần xạ trị
• Theo dõi định kỳ MRI

Giai đoạn 2

• Phẫu thuật tối đa có thể
• Kết hợp xạ trị
• Có thể dùng temozolomide nếu nguy cơ cao

Giai đoạn 3

• Phẫu thuật giảm khối
• Xạ trị toàn não hoặc xạ trị khu trú
• Temozolomide + phác đồ Stupp

Giai đoạn 4 (GBM)

• Phẫu thuật lấy tối đa khối u khả thi
• Xạ trị 6 tuần
• Temozolomide hằng ngày + duy trì 6 tháng
• Cân nhắc liệu pháp miễn dịch hoặc thiết bị TTF (Tumor Treating Fields)

Phẩu thuật là lựa chọn trong điều trị ung thư não

Xem thêm: Các phương pháp chẩn đoán ung thư não hiện nay

Tiên lượng sống khi ung thư não giai đoạn cuối

Ung thư não giai đoạn cuối thường gây suy giảm mạnh chức năng thần kinh. Những yếu tố làm giảm thời gian sống:

• Khối u lan rộng vào nhiều thùy não
• Phù não nặng
• Mất khả năng vận động
• Nhiễm trùng cơ hội
• Không đáp ứng với điều trị

Thời gian sống trung bình

• 6–15 tháng tùy đáp ứng
• Một số trường hợp đặc biệt có thể sống 2–3 năm nếu MGMT methyl hóa tốt

Khi nào cần đi khám bác sĩ ngay?

• Đau đầu dữ dội mới xuất hiện
• Nôn ói buổi sáng sớm
• Co giật lần đầu
• Đột ngột mất thị lực, nói khó
• Thay đổi hành vi bất thường
• Liệt cơ hoặc yếu nửa người

Các dấu hiệu này có thể là tình trạng cấp cứu thần kinh và cần thăm khám ngay.

Xem thêm: Nguyên nhân ung thư não: Các yếu tố nguy cơ phổ biến

Kết luận

Việc hiểu rõ các giai đoạn ung thư não và tiên lượng từng giai đoạn đóng vai trò then chốt trong việc quyết định phương pháp điều trị và dự đoán thời gian sống. Mỗi giai đoạn có đặc điểm, tốc độ tiến triển và hiệu quả điều trị khác nhau, do đó bệnh nhân và gia đình cần nắm bắt thông tin chính xác, khoa học và cập nhật.

Bên cạnh đó, nếu bạn muốn hiểu sâu hơn về các bệnh lý ung thư cũng như các kiến thức hữu ích về sức khỏe, hãy truy cập vào fanpage Thuocungthu.net - Hiểu bệnh, hiểu thuốc để cập nhật những thông tin y khoa chính thống cũng như các mẹo bảo vệ sức khỏe.

Câu hỏi thường gặp (FAQ)

Ung thư não sống được bao lâu?

Phụ thuộc vào giai đoạn, tuổi và loại u. GBM giai đoạn 4 có thời gian sống trung bình 12–15 tháng.

Ung thư não có chữa khỏi được không?

Một số u Grade I có thể điều trị triệt để bằng phẫu thuật. Các u ác tính cao thường không chữa khỏi hoàn toàn nhưng có thể kiểm soát bệnh.

Ung thư não có di căn không?

Rất hiếm di căn ra ngoài não, nhưng thường lan sâu trong mô não, gây khó điều trị.

Phát hiện sớm ung thư não bằng cách nào?

MRI não là tiêu chuẩn vàng, CT scan dùng trong cấp cứu và sinh thiết mô để xác định chính xác loại u

Co giật có phải dấu hiệu ung thư não?

Không phải lúc nào cũng vậy, nhưng khoảng 60% bệnh nhân u não xuất hiện co giật trong quá trình diễn tiến bệnh.