Nhiễm trùng cơ hội ở bệnh nhân nhiễm HIV
HIV/AIDS

Nhiễm trùng cơ hội xảy ra thường xuyên hơn và nghiêm trọng ở những người có hệ miễn dịch suy yếu. Những người mắc HIV/AIDS có nguy cơ cao bị nhiễm trùng.

Nhiễm trùng cơ hội là gì?

Nhiễm trùng cơ hội là các bệnh lý nhiễm trùng đặc thù chỉ xảy ra hay có tần suất thường gặp hơn hay có mức độ nghiêm trọng hơn ở những người có hệ miễn dịch suy yếu hơn là những người có hệ miễn dịch khỏe mạnh. Trong những người có hệ miễn dịch yếu, đóng vai trò chủ lực là các đối tượng nhiễm HIV, khi các tế bào bạch cầu là mục tiêu gây bệnh của chủng siêu vi này.

Nhiễm trùng cơ hội gây ra bởi nhiều loại tác nhân khác nhau, bao gồm cả virus, vi khuẩn, nấm và ký sinh trùng. Theo đó, con đường lây truyền bệnh của nhiễm trùng cơ hội cũng theo nhiều cách khác nhau, ví dụ như trong không khí, qua tiếp xúc dịch tiết từ cơ thể hoặc tiêu thụ thực phẩm, dùng nước bị ô nhiễm.

Tại sao người nhiễm HIV bị nhiễm trùng cơ hội tấn công

Khi một người bị nhiễm HIV, virus bắt đầu nhân lên và tấn công vào hệ thống miễn dịch. Hệ quả là hệ thống miễn dịch bị suy yếu khiến cơ thể khó chống lại các nhiễm trùng cơ hội liên quan đến HIV.

Thuốc điều trị HIV có vai trò giúp giảm thiểu tải lượng HIV trong máu, giúp ngăn ngừa siêu vi làm tổn hại thêm lên hệ thống miễn dịch. Tuy vậy, nếu một người nhiễm HIV không dùng thuốc điều trị HIV, số virus tăng sinh nhanh chóng, dần dần phá hủy hệ thống miễn dịch và tiến tới giai đoạn AIDS. Lúc này, hàng loạt biến chứng của HIV sẽ bị mắc phải, đó là nhiễm trùng cơ hội.

Nói một cách khác, một phương pháp lâm sàng để xác định AIDS chính là khi thấy xuất hiện các loại nhiễm trùng hay ung thư, nhất là khi có đe dọa tính mạng người nhiễm HIV.

Các đối tượng nhiễm HIV có nguy cơ bị nhiễm trùng cơ hội cao nhất là khi số lượng tế bào bạch cầu T-CD4 của họ giảm xuống dưới 200. Tuy nhiên, một số nhiễm trùng cơ hội vẫn có thể xảy ra khi số lượng CD4 của một người dưới 500. Điều đó là cho thấy hệ thống miễn dịch đã bắt đầu suy yếu, tiên lượng cơ thể khó chống lại HIV lâu dài.

Hiện nay, các loại nhiễm trùng cơ hội nhìn chung đã ít phổ biến hơn so với thời kỳ đầu của HIV và AIDS. Điều này là nhờ vào những thành tựu trong việc điều chế và ứng dụng các loại thuốc kháng HIV, làm giảm lượng HIV trong cơ thể và giữ cho hệ thống miễn dịch khỏe mạnh hơn, qua đó có khả năng chống lại nhiễm trùng tốt hơn.

Tuy nhiên, một số người nhiễm HIV vẫn có nguy cơ mắc phải nhiễm trùng cơ hội nếu họ có một trong những lý do sau đây:

  • Không biết bị nhiễm HIV và vì vậy không được điều trị
  • Biết bị nhiễm HIV nhưng không dùng thuốc kháng siêu vi
  • Đã sống chung với HIV trong một thời gian dài trước khi được chẩn đoán và do đó hệ thống miễn dịch đã bị suy yếu
  • Đang dùng thuốc kháng siêu vi nhưng phác đồ kém hiệu quả trong kiểm soát virus

Các bệnh nhiễm trùng cơ hội thường gặp

Một số bệnh nhiễm trùng cơ hội thường gặp bao gồm: Nhiễm nấm Candida phế quản, khí quản, thực quản, phổi.

Nhiễm nấm Candida

  • Nhiễm nấm Candida còn được gọi là bệnh tưa miệng, gây ra bởi một loại nấm vô hại tên là Candida. Đây là một nhiễm trùng khá thường gặp và thường xuất hiện ở những bệnh nhân HIV có CD4 từ 200 đến 500 tế bào/mm3.
  • Candida có thể xuất hiện ở da, móng và màng nhầy trong cơ thể, đặc biệt là trong miệng và âm đạo của bạn. Tuy nhiên, nấm Candida chỉ được coi là nhiễm trùng cơ hội khi nó nhiễm vào thực quản hoặc đường hô hấp dưới, chẳng hạn như khí quản và phế quản hoặc mô phổi sâu hơn. Các triệu chứng rõ ràng nhất là các đốm trắng hoặc mảng trắng xuất hiện trên lưỡi hoặc họng. Bệnh có thể được điều trị bằng thuốc kháng nấm theo toa. Vệ sinh răng miệng tốt và sử dụng nước súc miệng chlorhexidine có thể giúp bạn ngăn ngừa nhiễm trùng này.

Viêm phổi

  • Viêm phổi là một trong những nhiễm trùng cơ hội nghiêm trọng nhất đối với những người có HIV, gây ra bởi một số loại nấm như Coccidioidomycosis, Cryptococcus, Histoplasma, Pneumocystis jirovecii, một số vi khuẩn như Pneumococcus, và một số virus như Cytomegalovirus hoặc Herpes simplex. Trong số đó, viêm phổi do Pneumocystis (PCP) là nguyên nhân gây tử vong hàng đầu trong số bệnh nhân HIV. Tin tốt cho bạn là các nhiễm trùng có thể được điều trị bằng thuốc kháng sinh.
  • Các triệu chứng bao gồm ho, sốt và khó thở. Đôi khi, nó cũng có thể lây lan đến não, gây phù não. Điều trị nên bắt đầu sớm để bệnh nhân đạt được sự hồi phục tốt nhất. Hiện nay đã có vắc-xin hiệu quả có thể ngăn ngừa nhiễm Streptococcus pneumonia, do đó tất cả những bệnh nhân nhiễm HIV nên tiêm chủng ngừa các loại nấm này.

Cryptococcus neoformans

  • Nấm Cryptococcus neoformans là một loại nấm thường được tìm thấy trong đất. Bệnh này đôi khi chỉ giới hạn trong phổi, nhưng nó có thể lây lan đến các bộ phận khác của cơ thể, ví dụ như da, xương hoặc đường tiết niệu. Loại nấm thường xâm nhập vào cơ thể của bạn qua phổi và có thể gây viêm phổi. Nó cũng có thể lây lan đến não, gây phù não.

Nếu não bị nhiễm loại nấm trên, tình trạng này được gọi là viêm màng não.

Bệnh lao (TB)

  • Bệnh lao gây ra bởi vi khuẩn Mycobacterium tuberculosis. Vi khuẩn lao có thể lây lan qua không khí khi người bị lao ho, hắt hơi hoặc nói chuyện. Khi hít các vi khuẩn lao vào phổi có thể dẫn đến nhiễm trùng ở phổi. Các triệu chứng của bệnh lao ở phổi bao gồm ho, mệt mỏi, sụt cân, sốt và đổ mồ hôi ban đêm. Mặc dù bệnh thường xảy ra ở phổi, nó cũng có thể gây tổn thương đến các bộ phận khác của cơ thể, thường gặp nhất là thanh quản, các hạch bạch huyết, não, thận hoặc xương.

Bệnh ung thư

  • Một số bệnh ung thư được coi là bắt nguồn từ nhiễm trùng cơ hội. Ví dụ bệnh cơ hội liên quan đến ung thư khá phổ biến đó là Ung thư cổ tử cung ở nữ.
  • Đây là căn bệnh bắt đầu trong cổ tử cung và sau đó lan đến các bộ phận khác của cơ thể. Ung thư này có thể được ngăn ngừa bằng cách tiêm vaccine, khám và tầm soát ung thư cổ tử cung thường xuyên.
  • Bênh cạnh đó, đối với nam giới thì bệnh ung thư phổ biến do nhiễm trùng cơ hội đó là ung thư hậu môn. Căn bệnh này xảy ra chủ yếu ở nhóm người đồng tính nam do họ thường quan hệ tình dục bằng đường hậu môn và dẫn đến nhiễm HIV.
  • Sarcoma Kaposi (KS) do virus herpes gây ra. KS làm cho mạch máu nhỏ, gọi là mao mạch, phát triển một cách bất thường. KS có thể đe dọa tính mạng của bạn khi nó ảnh hưởng đến các nội tạng, như phổi, hạch bạch huyết hoặc ruột. Hiện nay có nhiều người bị HIV đang nhiễm phải những bệnh nhiễm trùng cơ hội, nguyên nhân chính là do hệ thống miễn dịch của họ bị suy yếu. Cách tốt nhất để ngăn ngừa các bệnh nhiễm trùng là bạn nên đi khám bác sĩ đều đặn và dùng thuốc điều trị HIV theo hướng dẫn của bác sĩ.

Biện pháp ngăn ngừa nhiễm trùng cơ hội

Đối với những người nhiễm HIV, cách bảo vệ tốt nhất chống lại các nhiễm trùng cơ hội là uống thuốc điều trị HIV mỗi ngày. Ngoài ra, họ cũng có thể thực hiện các bước như sau để giảm nguy cơ mắc nhiễm trùng ở mức thấp nhất:

  • Không dùng chung kim tiêm, ống chích hay các dụng cụ cá nhân có nguy cơ dây dính máu, dịch tiết cơ thể
  • Tránh tiếp xúc với các nguồn chứa vi trùng có thể gây ra nhiễm trùng cơ hội như không khí ô nhiễm, thực phẩm, nguồn nước không đảm bảo vệ sinh
  • Có thói quen rửa tay đúng kỹ thuật dưới vòi nước chảy với xà phòng
  • Không ăn trứng, thịt, hải sản hay các loại thực phẩm sống hoặc chưa nấu chín cũng như các sản phẩm từ sữa và nước trái cây, nước lọc chưa tiệt trùng
  • Nếu đi du lịch đến một nơi khác, tránh ăn thực phẩm và uống nước bên ngoài mà không đảm bảo vệ sinh.
  • Ngăn ngừa phơi nhiễm các bệnh lây truyền qua đường tình dục
  • Chủ động tiêm phòng các loại vắc-xin như cúm, viêm phổi, herpes.

Các bệnh nhiễm trùng có hội có chữa được không?

Hiện nay, Y học đã tìm ra rất nhiều loại thuốc để điều trị các bệnh lý nhiễm trùng cơ hội liên quan đến HIV, bao gồm cả thuốc kháng virus, kháng sinh và thuốc chống nấm. Loại thuốc có chỉ định sử dụng sẽ phụ thuộc vào loại nhiễm trùng cơ hội cũng như tình trạng đang nhiễm HIV kiểm soát ổn hay đang diễn tiến.

Người bệnh nên tiếp tục sử dụng thuốc kháng HIV hoặc các phác đồ chống HIV như ban đầu trường hợp nhiễm trùng cơ hội đã được điều trị thành công. Bởi lẽ một lần mắc phải nhiễm trùng là một lần thúc đẩy tình trạng HIV tiến triển, gây tổn thương nặng nề.

Nhiễm trùng cơ hội là nhiễm trùng xảy ra thường xuyên hơn và nghiêm trọng hơn ở những người có hệ miễn dịch yếu, bao gồm cả người nhiễm HIV. Việc tuân thủ nghiêm ngặt điều trị với các thuốc kháng virus, làm chậm diễn tiến HIV là vô cùng quan trọng. Điều này vừa giảm nguy cơ mắc nhiễm trùng, vừa giúp người nhiễm HIV tự tin có cuộc sống gần như người bình thường.